بسمه تعالي
گزارش اجمالي به مناسبت بازگشت آزادگان عزيز به دامن پرمهر ميهن و انقلاب اسلامي پس از سالها دوري از كشور و انقلاب اسلامي تقديم حضور خوانندگان ميگردد اميد است با تهيه و تنظيم اين گزارش توانسته باشيم نسبت به تنوير افكار عمومي و قدر داني از فداكاريهاي آزادگان ايثارگر قدمي برداشته باشيم به اميد آزادي تمام اسراي اسلامي كه در چنگال استكبار جهاني اسيرند .
عابديني نژاد
26 مرداد ماه اولين گروه آزادگان به ايران بازگشتند
تاريخ ايراني : در روز 26 مرداد ماه 1369 اولين گروه آزادگان ايراني پس از سالها اسارت در زندان هاي رژيم بعث عراق با ورود به كشور به جمع خانواده هاي خود بازگشتند.
اين رويداد دو هفته پس از اشغال نظامي كويت توسط ارتش صدام و 2 روز پس از آن صورت گرفت كه صدام در نامه اي به هاشمي رفسنجاني رئيس جمهور وقت ايران بار ديگر عهد نامه 1975 الجزيره را پذيرفت و به شرايط ايران براي پايان جنگ تسليم شد و از جمله قول عقب نشيني از مرزهاي ايران و آزاد سازي اسيران ايراني را داد.
هنگامي كه رزمندگان ايراني در زمستان سال 65 پشت ديوارهاي بصره رسيدند قطعنامه 598 مطرح و در سال 1366 به تصويب سازمان ملل متحد رسيد. ايرا ن در محتواي قطعنامه نكات مثبت و منفي آن را مورد تامل قرار داد بنابراين در اولين موضع گيري نه آن را رد كرد، نه پذيرفت.

 

در 27 تير ماه 1367 پذيرش قطعنامه 598 طي پيامي از طرف امام خميني (ره) اعلام شد. عراق پذيرش قطعنامه را به منزله ضعف ايران تلقي كرد و با همراهي سازمان مجاهدين خلق ( منافقين) بار ديگر مرزهاي ايران را مورد تجاوز قرار داد. مرصاد عملياتي بود كه در پاسخ به تجاوزگري منافقين در عمليات فروغ جاويدان آنان طراحي شده و متجاوزان را به شكست كشاند.
عراق بعد از شكست كه باز تاب گسترده اي در رسانه هاي جهاني و منطقه اي داشت، دريافت كه در تحليل دلايل پذيرش قطعنامه از سوي ايران دچار خطا شده است. صدام در 17 مرداد 67 به ناگزير آتش بس را پذيرفت و اعلام آمادگي كرد كه وارد مذاكره شود.
پس از آتش بس و شروع مذاكرات دقيقا 2 سال طول كشيد تا مبادله اسرا بين ايران و عراق  به مرحله اجرا درآيد، در صورتيكه مطابق بند 3 قطعنامه 598 سازمان ملل و بر اساس كنوانسيون سوم ژنو مصوب 12 اوت 1949، پس از مخاصمه جنگ بايد تمام اسرا بدون تاخير به كشور خود باز گردانده شوند.
شوراي امنيت  سازمان ملل متحد در 18 مرداد 67 قطعنامه 619 را تصويب  كرد و به موجب آن گروه ناظران نظامي ايران و عراق و سازمان ملل (يونيماك) كه حدود 400 نفر از 25 مليت مختلف تشكيل شده بود در مرزهاي ايران و عراق مستقر شدند.
پي گيري ها و مذاكرات فيمابين دو كشور دنبال مي شد تا اينكه در 26 رمضان 1410 برابر با اوايل ارديبهشت 69 صدام ، رييس جمهور وقت عراق طي نامه اي خطاب به مقام معظم رهبري و رييس جمهور وقت خواستار مذاكرات در راستاي صلح شده  و پيشنهاد كرد كه روز عيد فطر ملاقات مستقيم در يك كشور ثالث مثل عربستان انجام گيرد. هاشمي رفسنجاني، رييس جمهور وقت در پاسخ نوشت: " ما مصمميم كه در راه صلح همانند دوران دفاع، اعتماد مردم ايران را به همراه داشته باشيم" و پيشنهاد داد قبل از تماس روساي دو كشور، نماينده اي از سوي طرفين در كشوري ثالث وارد مذاكره شوند و در باره آنچه بايد انجام گيرد گفتگو كند تا زمينه تصميم نهايي را فراهم سازد.
باب مكاتبات باز شد و ادامه يافت تا اينكه در تاريخ 17/5/1369 ايران طي نامه اي بر معاهده 1975 تاكيد كرد. رييس جمهور عراق نيز در پاسخ طي نامه اي در 22 مرداد 69 آن را پذيرفت و با تاكيد بر اينكه " به هر آنچه مي خواستيد دست يافتيد " نوشت: "مبادله فوري و همه جانبه اسراي جنگ به هر تعدادي كه در عراق و ايران به سر مي برند، از طريق مرزهاي زميني و از راه خانقين – قصر شيرين و راه هاي ديگري كه مورد توافق قرار مي گيرد صورت خواهد گرفت و ما آغازگر اين اقدام خواهيم بود و از روز جمعه 17 اوت 1990 ( برابر با 29 مرداد 1369) به آن مبادرت خواهيم كرد. با اين تصميم، ما ديگر همه چيز روشن شده و بدين ترتيب همه آنچه را كه مي خواستيد و بر آن تكيه مي كرديد، تحقق مي يابد"
اينچنين بود كه در تاريخ 26 مرداد ماه اولين گروه اسراي جنگي آزاد شده و به آغوش ملت بازگشتند. تمامي مردم ايران اين پيروزي را جشن گرفته و شور و هيجاني در خانواده ها و محله ها ايجاد شده بود. در تاريخ 27 مرداد 1369 رييس جمهور ايران خطاب به صدام نوشت: "اعلام پذيرش مجدد معاهده 1975 از سوي شما تبديل آتش بس موجود به صلح دائم و پايدار را هموار ساخت."
هاشمي رفسنجاني خود در باره نامه نگاري ها با صدام مي گويد:" مكاتبات حساس و كارگشاي اينجانب با صدام ديكتاتور بغداد در فضا و شرايطي خاص از بيم و اميد شكل گرفت كه نهايتا به آزادي آزادگان انجاميد، ضمن آنكه امروز هم وقتي حاميان سابق صدام دوباره آن نامه را مي خوانند، به خاطر ادبيات خاص آن عرق شرم بر پيشاني خويش مي بينند."
اسراي سرافراز ايراني از چند نقطه مرزي با تشريفات وارد كشور شدند و نخستين واكنش آنان بوسه بر خاك ايران و اشك شوق بود. زيارت حرم امام خميني و همچنين ديدار با آيت الله خامنه اي از نخستين برنامه ها و اقدامات مشترك آزادگان ايراني بود. آيت الله خامنه اي در ديدار با آزادگان گفت: " ... يكي از چيزهاي كه شما را، دل هايتان را زنده نگه مي داشت، پر اميد نگه مي داشت، ياد آن چهره و روحيه پر صلابت امام عزيزمان بود. آن بزرگوار هم خيلي به ياد اسرا بودند، حال پدري را كه فرزندانش به اين شكل از او دور شده باشند، راحت مي شود فهميد.مساله اسارت طولاني فرزندان اين ملت به نوبه خود امتحان ديگري بود كه ملت ما با موفقيت آن را به انجام رسانده و اسراي ما همانند ملت ايران از خود آزاد مردي نشان دادند و سرانجام با موفقيت و سرافرازي به وطن بازگشتند. شما در دوران اسارت شرايط سختي را گذرانديد، اما در عين حال با حفظ دين و اعتقادات و دلبستگي خود به اسلام ، امام و انقلاب موجب افتخار و آبرومندي ملت خود در برابر دشمن شديد."
در پي بازگشت آزادگان به ايران دستور تشكيل ستاد رسيدگي به امور آزادگان صادر شد. ستاد رسيدگي به امور آزادگان در 22 مرداد 1369 ، بر اساس قانون حمايت از آزادگان مصوب 23 آذر ماه 1368 مجلس تشكيل شد و در نخستين گام با تبادل انبوه اسرا مواجه شد و بر اساس همان قانون و با مساعدت و همراهي ديگر دستگاهها مسئوليت اين كار عظيم را به دوش گرفت و تبادل بيش از 000/40 آزاده و به همين تعداد اسير عراقي را انجام داد. اين ستاد بيش از 270 واحد ستادي در سراسر كشور تشكيل داد و ارائه خدمات به آزادگان را در زمينه هاي گوناگون آغازكرد.
منابع :
بازگشت آزادگان، موسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي
سالروز بازگشت آزادگان سرافراز به ميهن اسلامي، خبرگزاري فارس
ناگفته هايي از بازگشت آزادگان به كشور، پايگاه اطلاع رساني هاشمي رفسنجاني